AKP'nin unuttuğu kriter

Sık sık Venedik kriterlerine atıfta bulunan AKP’nin anayasa paketini bütün olarak referanduma götürmek istemesi yeni bir tartışma yarattı. Venedik kriterlerine göre halktan farklı konularda tek bir oy istenmemeli.

AKP’nin hazırladığı Anayasa değişiklik taslağında, paketin referanduma gitmesi halinde bütün maddelerin birlikte oylanacağı hükmü yer alıyor. Taslaktaki bu hüküm değiştirilmezse seçmen pozitif ayrımcılık, çocuk hakları, kişisel verilerin korunması, siyasi partilerin kapatılması, HSYK ve Anayasa Mahkemesi’nin yapısı gibi birbirinden ilgisiz konularda tek bir oy kullanacak. Pozitif ayrımcılık düzenlemesine olumlu bakan bir seçmen, yargıdaki yeni yapılanmaya karşı çıktığında zor bir tercih yapmak zorunda kalacak. Seçmen ya onayladığı bir değişiklik için onaylamadığı bir değişikliğe evet demek zorunda kalacak, ya da tersinden onayladığı maddeler de olan bir pakete tümden hayır oyu kullanacak.

Referandum kılavuzu

Venedik Komisyonu’nun aldığı karar, seçmenin böyle bir ikileme girmemesi amacını taşıyor. İlk olarak eski Yargıtay Başsavcısı Sabih Kanadoğlu’nun gündeme getirdiği Venedik Komisyonu’nun 13-14 Ekim 2006 tarihinde 68. Genel Kurulu’nda kabul edilen 21 Aralık 2006 tarihinde yürürlüğe giren “Referandumlarda İyi Uygulamalar Kılavuzu”nun 30. maddesinde şöyle deniliyor:“İçerik birliği, özgür oy iradesinin önemli bir gerekliliğidir. Seçmenler, aralarında bir bağ olmayan farklı sorulara aynı anda oy vermek zorunda bırakılmamalıdır.

Seçmenin sorulardan birini desteklerken bir başkasına karşı olabileceği dikkate alınmalıdır. Bir metinde yapılacak değişiklik, çok sayıda farklı unsuru kapsıyorsa, halka bir dizi soru sorulmalıdır. Ancak, özellikle anayasa gibi bir metnin tümden değiştirilmesi, tabiidir ki, sadece birbiriyle bağlantılı unsurlarla ilişkili olamaz. Dolayısıyla bu durumda, içerik birliği gerekliliği geçerli olmaz. Bir metnin, bir dizi bölümünü içeren, kökten değişikliği tümden değiştirmeye eş sayılabilir; ama bu, farklı bölümlerin ayrı ayrı halk oyuna sunulamayacağı anlamına gelmez.”

Komisyona göre seçmenlerin farklı konularda tek bir oy vermesi ancak Anayasa’nın tümden değişmesi gibi özel durumlarda söz konusu olmalı. Bunun dışındaki durumlarda seçmene her konu ile ilgili ayrı sorular sorulmalı. Karar Anayasa’da kısmen değişiklik yapılmasına ilişkin teklifte bütün maddeleri bir arada oylatmak isteyen AKP’-ye karşı ciddi bir eleştiri olarak öne çıkıyor.

Avrupa Birliği’nin hukuk danışmanı

Venedik Komisyonu, Avrupa Konseyi’nin anayasa hukuku konularındaki danışma organı konumunda ve “Avrupa Hukuk Yoluyla Demokrasi Komisyonu” olarak da anılıyor. Türkiye’nin de içinde bulunduğu 51 devletin temsilcisi bulunan Komisyon, 1990’da kuruldu. Komisyon, özellikle reform içerisinde bulunan ülkelerde, AB standartlarındaki anayasa metinlerinin kabulünde önemli rol oynadı.

Ergin: Haklıysalar değiştiririz

Adalet Bakanı Sadullah Ergin önceki gün Cemil Çiçek ile İstanbul’da gazetecilere anayasa taslağı hakkında bilgi vermişti. Ergin toplantıda Venedik kriterlerinin hatırlatılması üzerine şöyle demişti: Böyle düşünüyorlarsa bunda da haklı olabilirler. Buna da karşı çıkmıyoruz. Sıkıntı yaratan, paketin bir bütün halinde referanduma götürülmesi ise bu da bizim için tartışmaya ve uzlaşmaya açık bir konu. Gelsinler konuşalım. Bunda diretmiyoruz ki. Gerekirse o maddeyi de değiştiririz. Çıkarırız.

Yine Kanadoğlu gündeme getirdi

Sabih Kanadoğlu taslağın tümden referanduma götürülmesini “Hukuk devleti ilkesi yurttaşların halk oylamasında çaresiz ve seçeneksiz kalmaması için vardır. Kabul etmeyecekleri konuları diğer onayladıkları konular yanında ’evet-hayır’ açmazına zorlanması hukuk devleti ilkesine aykırıdır” diye eleştirmişti. Kanadoğlu, siyasi iktidarın Venedik Komisyonu kararlarından işine geldiğinde yararlanmak istediğini de savunarak “Venedik Komisyonu 13-14 Ekim 2006 tarihinde 68. Genel Kurulu’nda kabul edilen kodunda bağlantısız konuların birlikte referanduma sunulmaması karara bağlanmıştır. Bu kararda göz ardı edilmektedir” demişti.